Τυποποίηση

Σήμερα με τον όρο τυποποίηση (standardization) εννοούμε μια δραστηριότητα που δίνει λύσεις για επαναλαμβανόμενη εφαρμογή σε προβλήματα επιστημονικά, τεχνολογικά ή οικονομικά και αποσκοπεί στο καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για κάθε συγκεκριμένη περίπτωση. Γενικά, η τυποποίηση περιλαμβάνει τις διαδικασίες της σύνταξης, της έκδοσης και της εθνικής μεταφοράς προτύπων.

Η έννοια του προτύπου (standard) ξεκινά από την τεχνική προδιαγραφή (technical specification) που όπως είναι γνωστό, είναι έντυπο που αναφέρει τα χαρακτηριστικά ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας (π.χ. χαρακτηριστικά ποιότητας, επιδόσεις, χαρακτηριστικά ασφάλειας, διαστάσεις) και μπορεί να περιλαμβάνει ή να ασχολείται αποκλειστικά με ορολογία, σύμβολα, έλεγχο και μεθόδους δοκιμής, συσκευασία ή απαιτήσεις σημάτων ποιότητας (συμμόρφωσης). Τεχνικές προδιαγραφές μπορεί να συντάξει οποιοσδήποτε, πρόσωπο ή οργανισμός, σε ιδιωτικές ή δημόσιες συμφωνίες, στις προμήθειες υλικού στις κατασκευές, στην παραγωγή υλικών ή προϊόντων κτλ.

Αυτό που διαφοροποιεί την έννοια της τεχνικής προδιαγραφής και οδηγεί στην έννοια του προτύπου είναι η προσιτότητα στο ευρύ κοινό και-κυρίως-ο τρόπος δημιουργίας του. Το εθνικό πρότυπο (π.χ. πρότυπο ΕΛΟΤ) έχει εκπονηθεί με συναίνεση όλων των ενδιαφερομένων-σε εθνική κλίμακα-και έχει εγκριθεί από αναγνωρισμένο εθνικό οργανισμό τυποποίησης (π.χ. ΕΛΟΤ). Tο ευρωπαϊκό πρότυπο (EN, ETS κτλ.) έχει εκπονηθεί με συναίνεση όλων των ενδιαφερομένων-σε ευρωπαϊκή κλίμακα-και έχει εγκριθεί από μία από τις τρεις ευρωπαϊκές οργανώσεις τυποποίησης CEN, CENELEC ή ETSI με διακρατική ευρωπαϊκή ψήφιση (ψήφιση από τις χώρες μέλη μέσω των οργανισμών τυποποίησής τους).Tο παγκόσμιο πρότυπο (π.χ. ISO, IEC) έχει εκπονηθεί με συναίνεση όλων των ενδιαφερομένων-σε παγκόσμια κλίμακα-και έχει εγκριθεί από μία από τις δύο παγκόσμιες οργανώσεις τυποποίησης ISO, IEC.

«Τυποποίηση», είναι η δραστηριότητα με την οποία καθιερώνονται, για υφιστάμενα ή δυνητικά προβλήματα κοινής και επαναλαμβανόμενης χρήσης, διατάξεις οι οποίες αποσκοπούν στην επίτευξη του βέλτιστου βαθμού τάξης σε συγκεκριμένο πλαίσιο εφαρμογής.

Ειδικότερα, η τυποποίηση περιλαμβάνει την εκπόνηση, έκδοση και εφαρμογή προτύπων, αλλά και άλλων κειμένων τεχνικής καθοδήγησης, όπως τεχνικών προδιαγραφών, οδηγών εφαρμογής, κωδίκων πρακτικής, κανονισμών κλπ.

Σημαντικά οφέλη από την τυποποίηση είναι η βελτίωση της καταλληλότητας των προϊόντων, των διεργασιών και των υπηρεσιών για την προβλεπόμενη χρήση, η πρόληψη των τεχνικών εμποδίων στο εμπόριο και η διευκόλυνση της τεχνολογικής συνεργασίας.

Πρότυπα υπάρχουν παντού. Τις περισσότερες φορές όμως περνούν απαρατήρητα. Συχνά ακούμε την έκφραση «αυτή είναι στάνταρντ διαδικασία» ή «αυτό είναι πρότυπο-στάνταρντ-κρεβάτι» ή «πρότυπο χρόνο». Πρόσφατα, με την εισαγωγή του ευρώ-euro σε κράτη-μέλη της ΕΕ, στην ουσία καθιερώθηκε ένα πρότυπο νόμισμα, το οποίο επιτρέπει την άμεση επικοινωνία των Οικονομιών μεταξύ τους.

 Ένα απλό παράδειγμα της έννοιας του προτύπου μας προσφέρει ένα… φύλλο χαρτί. Όλοι σήμερα χρησιμοποιούμε την αναφορά σε ένα φύλλο χαρτί Α4. Λίγοι όμως γνωρίζουν ότι ο χαρακτηρισμός Α4 παραπέμπει, μέσω ενός προτύπου, στις πραγματικές διαστάσεις του φύλλου χαρτιού. Επιπλέον, ο χαρακτηρισμός Α4 αποτελεί ένα μέσο αναφοράς για εκτυπωτές, φακέλους, εκτυπώσεις, λογισμικό κ.α. Κανένας δεν υποχρέωσε κάποιον να χρησιμοποιήσει το χαρακτηρισμό Α4, πλην όμως καθιερώθηκε ως κανόνας, αναφορά ή με άλλα λόγια «άγραφος νόμος». Το παράδειγμα αυτό, είναι ενδεικτικό του τρόπου με τον οποίο τα πρότυπα διευκολύνουν τόσο τους καταναλωτές όσο και τους κατασκευαστές, χωρίς παράλληλα να περιορίζεται η δημιουργικότητα ή καινοτομία. Έτσι, ένας κατασκευαστής με μια φιλόδοξη νέα ιδέα, μπορεί να την προωθήσει και εάν η Αγορά και οι καταναλωτές τη δεχθούν, είναι σίγουρο πως θα ακολουθήσουν την ιδέα, επιτρέποντας έτσι να εκπονηθούν νέα πρότυπα στο συγκεκριμένο τομέα.